حرمین

باغ قلهک

شنبه 86/5/6 4:18 عصر| | نظر

     باغ قلهک

/ کمی پایین تر از محله زرگنده در شمال تهران ، باغ زیبایی به چشم می خورد که با درخت های انبوه پوشیده شده و آن طور که پیرمردهای محل می گویند اسرار فراوانی را در خود نهفته است. این باغ اکنون در مالکیت انگلیس است و انگلیس آن را سفارت تابستانی خود نامیده است.

در سه کیلومتری جنوب امامزاده صالح یعنی جایی همجوار جاده قدیم شمیران، محله زرگنده و کمی پایین تر از آن  محله قلهک واقع شده است. اگرچه روند تغییر نام محله ها و خیابان های تاریخی پایتخت سرعت گرفته، اما همچنان قدیمی ها از این دو محله با نام قدیمی شان یاد می کنند.

قلهک و زرگنده از محله های تاریخی و سنتی تهران است که مانند بسیاری از محله های امروزی تهران در دوران قاجار، دهکده ای بیش نبودند که آب این روستاها از چند رشته قنات و همچنین رودخانه دربند تامین می شد .

از آنجا که عمارت تابستانی سفارت روس در زرگنده و نیز عمارت تابستانی انگلیس در قلهک قرار داشت، مردم، این قنات ها را قنات های روس و انگلیس می نامیدند.

می گویند قلهک را ناصر الدین شاه به انگلیس بخشید و پس از آن محمد علی شاه قاجار زرگنده را به وزیر مختار روس اعطا کرد وبه همین دلیل است که  قلهک و زرگنده  دارای خانه های تاریخی ارزشمند بسیاری است.

این منطقه از لحاظ وقایع سیاسی دوران قاجار اهمیت بسیاری دارد به گونه ای که بر اساس شواهد تاریخی سفارت کشورهای  روسیه و انگلیس  به صورت طولانی در این منطقه حضوری ارباب گونه داشتند و شاهان قاجار امتیازات متعددی برای آنها قائل می شدند اما در کنار محله زرگنده ، باغ قلهک در تاریخ اسرار بسیاری را از وقایع مشروطه تا سلطنت رضاخانی در خود جای داده است.

اکنون از این باغ که  دیوارهایی بلند و سر به فلک کشیده دارد ، به وسیله پست های نگهبانی حفاظت می شود. تا جایی که مردم عادی گمان می کنند که این مکان عظیم و قدیمی، سفارت انگلیس است؛ غافل از آن که سفارت انگلیس در خیابان فردوسی تهران است، نه در قلهک.  

سموئل گرین درباره این باغ می گوید:(( چند سال قبل دولت ایران دهات قلهک و زرگنده را به سفارت های انگلیس و روس عطا فرموده و آنها ابنیه نیمه فرهنگی برای سفرا و نواب سفارت بنا کرده اند و دور آن باغات انبوه احداث نموده اند. در فصل تابستان فرنگی های زیادی به این دهات ییلاقی می روند و احدی نمی تواند بدون اجازه سفارت، خانه بخرد یا کرایه کند. هرگاه میان سکنه این دهات نزاعی واقع شود باید سفرای مزبور حکم آن را بنمایند))

وجود امامزاده اسماعیل در محله زرگنده را نیز باید به سایر ویژگی های تاریخی این منطقه افزود اما سال هاست که انگلیس برای کشته شدگان خود در این باغ مقبره ای به سبک ایرانی ساخته که اگر کسی نداند گمان می کند که مقبره شخصیتی بزرگ یا شاعری برجسته است.

اکنون دیگر زرگنده از سلطه استعمار روس رهایی یافته اما انگلیس همچنان به تسلط خود بر قطعه ای از قلهک تحت عنوان باغ سفارت یا سفارت تابستانی ادامه می دهد و تعدادی از کشته شدگان خود از جنگ جهانی دوم را در آن مدفون کرده  است.

گورستان‌ مزبور در ضلع‌ جنوبی‌ محوطه‌ وسیع‌ و پارک‌ مانند محل‌ تابستانی‌ سفارت‌ انگلیس در قلهک‌ احداث‌ شده‌ و از روی‌ صلیب‌ نصب‌ شده‌ روی‌ قبور و نیز تواریخی‌ که‌ روی‌ سنگ ها منقوش‌ شده‌ چنین‌ بر می آید که‌ این‌ گورستان‌ مدفن‌ اجساد کشته‌شدگان‌ انگلیسی‌ در ایران‌ در خلال ‌ سال های‌ 1914 تا 1918 میلادی‌ \ 1293 تا 1297 هـ.ش‌ ، همچنین‌ سال های‌ 1939 تا 1945 میلادی‌ 1318 تا 1324 هـ.ش‌ در خلال‌ حوادث‌ جنگ‌ دوم‌ جهانی‌ بوده ‌ است‌.

مجموعه باغ ییلاقی قلهک در سال 1373هجری قمری ساخته شد. مساحت این باغ در حدود 20هکتار است وقناتی در آن به چشم می خورد.علاوه بر گورستان سربازان انگلیسی در این باغ، ساختمان مسکونی و تشریفاتی ، یک استخر تفریحی ، و یک برکه آب با گل های نیلوفر آبی به چشم می خورد .

در ضلع شمالی این اقامتگاه‌ تابستانی‌ که اکنون در دست انگلیسی هاست یک مرکز مطالعاتی به نام " انجمن ایرانشناسی بریتانیا " ساخته شده است که فعالیت خود را از سال 1961 میلادی آغاز کرده و عملکرد خود را بر پژوهش در حوزه ایرانشناسی و چاپ کتاب متمرکز کرده است.همچنین دو مدرسه که در حال حاضر به مدارس آلمانی ها و فرانسوی ها اختصاص یافته در مجاورت این انجمن قرار دارد.

باغ  قلهک اکنون به محل استقرار کارکنان سفارت انگلیس در تهران تبدیل شده واین باغ به همراه  موسسات اطراف آن، در اختیار سفارت انگلیس است.

اما سالیان دراز است که سوال های بی پاسخ  بسیاری در اذهان مردم این محله در مورد اسرار این باغ نقش بسته که هنوز کسی به این ابهامات پاسخ نگفته است ... /

باتشکر از برادر حامد